Spinifex, twintig jaar tegendraads...

 
© Michel Mees

Twee decennia reeds bevinden Tobias Klein en Spinifex zich in de frontlinie van jazzexperiment en improvisatie. Van bij de opstart vormden ze een buitenbeentje. Om dit jubileum te vieren, presenteren ze nu ‘Maxximus’, het tiende album met als gastmusici violiste Jessica Pavone, celliste Elisabeth Coudoux en vibrafoniste Evi Filippou.

We ontmoetten Tobias Klein in Moers tijdens de recentste editie van het festival dat net als Spinifex zichzelf voortdurend heruitvindt en blijft zoeken naar nieuwe uitdagingen. Het was hun derde passage hier. Anno 2025 was een van de vaste leden trouwens “artist in residence”. We hebben het over trompettist Bart Maris. Maar eerst duiken we twintig jaar terug in de tijd met Klein. “Jazz is altijd fusie geweest”. 

© Oliver Kern

Van nonet naar orkest en vervolgens sextet

Jullie begonnen aanvankelijk als nonet met drie grondleggers. Naast u waren tevens trompettist Gijs Levelt en fluitist Ned McGowan gek genoeg om heel bewust in te schepen naar onbekende horizonten...

Samen zaten we voordien in Bhedam met Jozef Dumoulin, Oene van Geel, Mark Haanstra en nog twee Indische percussionisten, namelijk B.C. Manjunath en Udayraj Karpur. We toerden heel uitgebreid, tot in Indië. Stilaan ontwikkelden we echter onze eigen afwijkende interesses. Bovendien was het niet evident om een dergelijk uitgebreide groep bij elkaar te houden en vooral concerten te boeken aangezien de percussionisten in Bangalore woonden. Zo rijpte het idee van Spinifex waarvan elk lid niet alleen componeerde maar tevens partituur en improvisatie naadloos aan elkaar kon koppelen. Tot deze kern uitgroeide tot het Spinifex Orchestra met vijf blazers, bas, drums, accordeon en gitaar. Na verloop van tijd en diverse wijzigingen werd dit gezelschap uiteindelijk gereduceerd tot het huidige sextet. Noem het gerust een “working band format” met naast mezelf nog drummer Philipp Moser, saxofonist John Dikeman, bassist Gonçalo Almeida, gitarist Jasper Stadhouders en trompettist Bart Maris.

Kon Spinifex alleen ontstaan in Amsterdam?

Dat durf ik niet meteen zo scherp te stellen, al verbleven we daar allemaal. Van meet af aan sijpelden er echter al diverse invloeden binnen waaronder deze uit de klassiek Zuid-Indische muziektraditie, iets wat in die tijd volop “in” was in Amsterdam omdat er aan het conservatorium dergelijke richting bestond. McGowan, Levelt en ik studeerden eind jaren negentig Karnatische muziek in Amsterdam. We kunnen het hebben over een gelukkige samenloop van omstandigheden. Inmiddels ben ik de enige die nog in Amsterdam woont.

Tobias Klein en Georges Tonla Briquet © Leentje Arnouts

Tegendraads

Vanwaar de keuze om de groep te vernoemen naar een Australische grassoort met ruwe textuur?

Ik was nog nooit in Australië maar het schijnt daar overal te groeien aangezien het makkelijk gedijt op dorre grond. Dat leek ons een geinige connotatie. Zo een beetje “against the odds” bezig zijn. En verder vond ik het woord gewoon heel leuk klinken.

Hadden jullie een langetermijnvisie van meet af aan of was het eerder wild om zich heen schoppen en zien waartoe dit kon leiden?

Eerder dat laatste toch wel.

Vanwaar de noodzaak om meer dan regelmatig de bezetting te wijzigen of uit te breiden?

Het is leuk om samen met anderen iets te ontwikkelen, daarmee verder te werken en vervolgens een beetje atypisch tegen de stroom in te gaan. Wel vind ik het daarbij belangrijk dat er een vaste kern is waarbinnen een stevige verstandhouding heerst zodat je niet meer over alles tot in de details hoeft te praten. Juist dat maakt het mogelijk heel verschillende invloeden te kunnen absorberen. Onze manier om klankschakeringen toe te voegen.

Volgen jullie nieuwe evoluties en stromingen op van nabij?

Zeker niet bewust. Interessanter vind ik wat voorafging, de oude tradities en hoe die zich ontwikkelden. Zo leerde ik via Thomas Jaspers, een drummer met wie ik soms speel, een band uit Berlijn met Jemenitische roots kennen, El Khat. Daarnaast beluister ik veel muziek uit het Midden-Oosten, de Balkan, Brazilië, West-Afrika en Azië of ook nog hedendaags gecomponeerde muziek, jazz, rock en popmuziek. Fusie blijft mij fascineren, al heeft dit begrip soms een problematische associatie. Maar ja, jazz is altijd fusie geweest.

In deze context vermelden we dan de Spinifex Tuba Band en Indian Spin met Mysore Manjunath en BC Manjunath... 

Die eerste was geïnspireerd door Very Very Circus van Henry Threadgill, eveneens met twee tuba's. Indian Spin was een project waarmee we nooit een cd opnamen tot we in 2015 het tienjarig jubileum vierden van Spinifex met een vijfdelige cd-box waaronder live registraties van Indian Spin.

© Raymond van Mil

Zonder plan

Hoe bepalen jullie wie wat wanneer componeert?

Met het reguliere sextet is het gewoon diegene die iets nieuws heeft, neemt het mee en dan gaan we het spelen. Er is nooit een vooropgezet plan. Het gebeurt allemaal organisch alhoewel er uitzonderingen zijn. Neem bijvoorbeeld een project als Spinifex Maxximus. Daar maken we van tevoren bepaalde afspraken net door de bijzondere bezetting.

Spinifex Maxximus © Elmar Petzold

Soefisme

Hoe belangrijk voor jullie evolutie waren ‘Maximus’ (2015) en ‘Soufifex’ (2019)?

‘Maximus’ was een beetje een mijlpaal omdat we toen iets speciaals deden met vijf gastmuzikanten waaronder Bart Maris die nadien deel ging uitmaken van de vaste kern.

‘Soufifex’ kwam uit de fascinatie voor onderscheiden stromingen in de Soefi wereld. Het Soefisme is heel wijdverbreid en onderverdeeld in waanzinnig veel vertakkingen. Het was vooral de diepgang en de doorgedreven vorm van concentratie die mij fascineerden, naast het mystieke element. Ik zie een parallel bijvoorbeeld met de klassieke Free Jazz van de jaren zestig waar je ook een spirituele component in kan horen. Soms is die sterker of duidelijker, soms wat meer ondergronds. Maar het is een belangrijk gegeven in die muziek. En het raakt ook aan de vraag, waarom maken we überhaupt muziek? Geen onderwerp waar we over nadenken als we in het repetitielokaal staan maar het is wel iets wat we met ons meedragen, dat element van onderlinge binding.

In 2022 was er dan ‘Spinifex Sings’ met Björk Nielsdottir en Priya Purushothaman...

Priya Purushothaman kenden we nog van haar bijdrage voor ons album ‘Bollycore’. Dat was een project waarmee wij in Nederland, België en India hebben opgetreden. Er volgde echter geen album, wel een track op de live-cd van de vijfdelige cd-box uit 2015. Zij heeft de gave in bijna elke setting te kunnen improviseren met haar persoonlijke expressie. Björk heeft een klassieke en oude muziek achtergrond maar kan tevens optimaal improviseren. Het was een luxe voor ons om met hen te mogen samenwerken.

© Michel Mees

Live

Twee jaar later volgde ‘Undrilling the Hole’ in November 2024, een live album opgenomen in de Brusselse Werkplaats Walter van Teun Verbruggen... 

We zochten een plek met goede akoestiek die tegelijkertijd visueel interessant was om clips te maken. Aangezien de meesten van ons Teun Verbruggen kenden, was de keuze snel gemaakt.

Zijn optredens een onmisbare schakel in het DNA van Spinifex?

Helemaal! Op die manier stellen we vast waar de juiste klik zit van het materiaal. Het logische scenario is meestal om een album te maken en nadien te toeren. Hier ging het omgekeerd. We deden een tiental concerten en blikten alles nadien in. Beide methodes hebben voor- en nadelen.

En dan komt er nu ‘Maxximus’. Is dit een recyclage van de opname uit 2015?

Het is een totaal nieuw project. Vandaar de dubbele x. De mogelijke verwarring met zoekmachines op het internet net door die schrijfwijze nemen we erbij. Het opzet is akoestischer, daarom een ander instrumentarium. Zo speelt Almeida contrabas wat hij vroeger bij Spinifex haast nooit deed en ikzelf houd het vooral bij basklarinet wat inmiddels ook al een hele tijd geleden is.

Jullie nodigden drie notoire gasten uit, Elisabeth Coudoux, Jessica Pavone en Evi Filippou. Waarom precies dit trio?

Het zijn een voor een sterke persoonlijkheden die bovendien onderling sterk verschillen. En ze zijn zowel sterk in het improviseren als in het vakkundig uitvoeren van geschreven materiaal uitvoeren.

Tekst © Georges Tonla Briquet  -  foto’s © Leentje Arnouts / Michel Mees / Raymond van Mil / Elmar Petzold / Oliver Kern

Tobias Klein en Georges Tonla Briquet © Leentje Arnouts

Voor ‘Maxximus’ bestaat Spinifex uit Tobias Klein (altsaxofoon, basklarinet), Bart Maris (trompet), John Dikeman (tenorsaxofoon, bassaxofoon), Jasper Stadhouders (gitaar), Gonçalo Almeida (basgitaar, contrabas) en Philipp Moser (drums).

De Amsterdamse première is inmiddels voorbij (9 juni).

In het najaar volgt een tournee waarvan alvast onderstaande data bekend zijn:

27 nov 2025 Parzelle im Depot, Dortmund (DE)
28 nov 2025 Lantaren Venster, Rotterdam
29 nov 2025 HotHouse, Leiden
3 dec 2025 JIN, Nijmegen
5 dec 2025 Zaal 100, Amsterdam
6 dec 2025 Plusetage, Baarle-Nassau

https://www.spinifexmusic.nl/