Christian Pouget - MAELSTRÖM for improvisers

DVD – Films Utòpik, 114 minutes


De termen improvisatie en free jazz worden vaak met elkaar in verband gebracht, soms zelfs te pas en te onpas. Improvisatie is niet beperkt tot free jazz, terwijl free jazz niet alleen improvisatie is.

Toch bestaat er een historische realiteit tussen deze muzikale praktijken. John Coltrane en Albert Ayler hebben hieraan een belangrijke bijdrage geleverd. Hun nalatenschap blijft vandaag de dag intact. Maar het is ongetwijfeld aan John Cage te danken dat improvisatie in zijn holistische dimensie is onthuld.

Christian Pouget (die al twee films over Joëlle Léandre heeft gemaakt) wil deze praktijken niet classificeren, laat staan een bloemlezing ervan samenstellen. Aan de hand van fragmenten van portretten zet hij mijlpalen neer en schetst hij referentiepunten. Zijn film biedt ontmoetingen met tweeëntwintig muzikanten van verschillende generaties die improviseren en er een kunstvorm van hebben gemaakt. We maken kennis met bekende, zelfs onvermijdelijke namen, zoals Evan Parker, Daunik Lazro, Joëlle Léandre, Mat Maneri, Satoko Fujii, Beñat Achiary... en anderen die minder bekend zijn.

Tromboniste Christiane Bopp beschrijft free jazz in zeer beeldende bewoordingen: “een uitroep van vrijheid; een esthetische noodzaak om muren te doorbreken; het woord dat circuleert; vrije meningsuiting...” 

Gitarist Joe Morris verwijst naar de Afro-Amerikaanse geschiedenis en het wantrouwen en zegt: "Onze muziek is een subversieve daad.“ 

Trompettiste Susana Santos Silva bekijkt de zaken vanuit een meer sociologisch perspectief: ”We bevinden ons in de marge van het systeem, in die zin dat onze muziek revolutionair is omdat ze buiten de muziekindustrie valt."

Evan Parker verwijst naar de invloed van Coltrane en bekent dat hij zonder hem waarschijnlijk nooit sopraansaxofoon zou hebben gespeeld.

Roberto Ottaviano roept het beeld op van de visser die de zee trotseert, terwijl pianiste Betty Hovette onthult dat haar hele lichaam aan het werk is wanneer ze speelt. Dit wordt bevestigd door contrabassiste Silvia Bolognesi, die ons terugbrengt naar deze evidentie: leven is voortdurend improviseren.

Daunik Lazro waarschuwt door te benadrukken dat free jazz geen vrije jazz is, maar bevrijde jazz. De mooiste metafoor is misschien wel die van Joëlle Léandre: "Als je improviseert, ben je als een koorddanser. Het is tussen leven en dood“, waarmee ze eraan herinnert dat ook geluiden een leven en een dood hebben.

”MAELSTRÖM for improvisers" heeft geen duidelijk kader en draait als een onstuimige wervelwind. Een beetje zoals de muziek die het benadrukt. Gedurende bijna twee uur ziet u gezichten voorbijtrekken die veranderen in een storm, zoals dat van Isabelle Duthoit die haar stembanden tot het uiterste drijft, hoort u woorden vol menselijkheid, bezoekt u de waanzinnige geluidsfabriek van beeldend kunstenaar Daniel Depoutot en hoort u, al dan niet, ongehoorde geluiden.

© Eric Therer, 2025 (vrije vertaling : Jos Demol)
In samenwerking met JazzMania