Moers 2025, een terugblik…

Het programma van de 54e editie van het Moers Jazzfestival, ofwel "Festival für musik, miteinander, freysinn und klangfriede", is zoals gebruikelijk enorm onoverzichtelijk en ingewikkeld. En dat is een van de redenen waarom het festival in deze, verder overzichtelijke stad in het Ruhrgebied, zo interessant is. 

Er spelen, zoals in voorgaande jaren, weer allerlei thema’s door elkaar heen. Dit jaar is het hoofdthema “de stilte”. En dat element is manifest aanwezig in een van de openingsconcerten, het ‘Spem in alium’, een 16e eeuwse compositie van Thomas Tallis, uitgevoerd door countertenor Terry Wey en bariton Ulfried Staber. In een uitvoering, die in totaal 8 uur beslaat, zingen en registreren ze separaat telkens een van de in totaal 40 stemmen totdat deze, in volledigheid aan het dan aanwezige publiek worden geopenbaard. Naar verluidt heeft niemand het gehele concert uitgezeten.

Pianomobil © Kropp

Het grootste gedeelte van het festival vindt plaats op het (parkeer-) terrein en in de Eventhalle van ENNI (Sport & Bäder Niederrhein), een dochteronderneming van het gelijknamige afvalverwerkings- en energiebedrijf. zoals de Treckerbühne (Auf ‘m Platz), het podium op het plateau van een hoogwerker (Über’m Platz) het grote grasveld naast het zwembad (Unter Bäumen) of een van de pop-uppodia in de stad, waaronder de Haarschneiderei, de Evangelische Stadtkirche en nachtclub In der Röhre.

Der Kasper © Dennis Hoeren

Naast de vaste podia rijdt er, net als in voorgaande jaren, een piano-mobil rond met musicerende festivalartiesten, en is er “da, Wo die Wilden Kinder Wohnen”, een speel- en improvisatieveld kleine en grote kinderen. En uiteraard is er flink wat ruimte gereserveerd voor food, beer en winetrucks en kleding-, muziek- en sieradenstands, evenals voor Kasper, een metersgrote opblaaspop die meermaals per dag vliegen dood slaat.

Spinifex Maxximus © Zalesskaya

Aan spitsvondigheden geen gebrek. Maar uiteindelijk draait het vooral om de muziek. Zoals Unter Baüme valt te horen tijdens de 76 minuten durende set van het befaamde negenkoppige Spinifex Maxximus. Een door rietblazer Tobias Klein opgericht ensemble, bestaande uit o.a. saxofonist John Dikeman, gitarist Jasper Stadhouders en trompettist Bart Maris.

Bart Maris en kinderen © Kropp

Deze laatste is tevens composer in residence en is deze dagen overal aanwezig. Er is volop ruimte voor improvisatie. Op voornoemde Unter Bäumen vinden er dagelijks zogenaamde Moers Sessions plaats waarin artiesten te horen zijn die we al elders hebben zien optreden. Een op dit podium regelmatig terugkerende slagwerker is de Duitse Andy Hafner. Een drummer met een tomeloze energie die zich eenvoudig voegt naar eenieder die maar op het podium staat, zoals de Duitse pianist Simon Rummel, saxofonist Hans Peter Hiby en de Engelse trompettiste Charlotte Keefe. Ze geven in een kleine drie kwartier precies daar waar het publiek om gevraagd heeft: improvisatie van de bovenste plank, met de onvermoeibaar hamerende Rummel als motor en Keefe als de inspirator. Als de set is afgelopen neemt een onverstoorbare Hiby afscheid van het publiek met een twee minuten durende temperamentvolle improvisatie terwijl het podium achter hem wordt opgeruimd.

Li Daiguo © Zalesskaya

China is dit jaar, naast Rwanda, een van de twee focuslanden. En uit dat land komen Li Daiguo & Lao Dan, twee multi-instrumentalisten die zich op dit podium beperken tot de stem, de human beatbox, piano, bassdrum, de fluit en de sax. En dat laatste instrument (de alt) is in goede handen bij Dan. Hij trakteert de aanwezigen in een haast onmogelijke snelheid op eindeloze akkoordenreeksen. De saxofoon wordt tot het uiterste beproefd en als hij na zijn laatste solo het publiek hoort klappen lijkt het erop dat hij zich niet realiseert dat hij al klaar is met deze set.

Even later op de dag horen we hem met dezelfde onverstoorbaarheid met elektronica Über ‘m Platz. Een concert waar ook alle inwoners van Moers (gewild of ongewild) van mee genieten. De onvermoeibare Lao Dan is tijdens het festival ook nog solo en -geheel onverwachts- in het naast het station gelegen sociaal-cultureel centrum Bollwerk 107 te bewonderen met zijn landgenoten Li Daiguo en de iconische gitarist/bassist Mamer. Het trio brengt in een kneiterharde set veel in distortion gedoopte akkoordensalvo’s, indrukwekkende ritmes en een vleugje Chinese traditie.

Sei Still  © Kurt Rade

De stilte wordt (onder andere) geëerd met twee voor het festival gecomponeerde stukken, uitgevoerd onder de titel ‘Sei Still!’ Stil is het echter geenszins. In de door William Northlich en Maya Dunietz gecomponeerde stukken domineert de muziek tussen de stilte. Er worden door het Keulse ColLAB Ensemble muzikale hemels bestormd, er wordt geluidloos geschreeuwd, er wordt gepauzeerd en op gepaste momenten gehaperd. Het geluid is strak geregisseerd. De echte stilte moet nog komen en deze duurt het langst. Tijdens de voorstelling worden verschillende uitspraken over de stilte op het grote doek achter de uitvoerenden geprojecteerd. Na het slotakkoord voegen de componiste en de artistiek leider Susanne Blumenthal zich onder luid applaus bij de elf uitvoerenden.

ChronoGrafitti © Dennis Hoeren

De stilte is met tussenpozen ook aanwezig tijdens het optreden van de Japanse Koshiro Hino: ‘Chronograffiti’. Een ritmische show die zelfs de meest verstijfde ziel aan het dansen kan krijgen. Belangrijke sleutelwoorden zijn beheersing en regelmaat. En als het eenmaal lekker loopt, gaan we een stapje verder en luider, totdat het kwartje valt en het publiek op de stoelen staat.   

The Sleep of Reason Produces Monsters © Kurt Rade

De Halle biedt naast bovengenoemde Wey en Staber, ColLAB en Hino een podium aan verschillende veelbelovende en gearriveerde artiesten. Tot welke categorie The Sleep Of Reason Produces Monsters behoort mag u zelf bedenken. Dit ensemble rondom de expressieve Deense altsaxofoniste Mette Rasmussen mag in ieder geval rekenen op een volle zaal. Met Mariam Rezaei aan de draaitafels, Gabriele Mitelli aan de elektronica en op trompet en powerdrummer Lukas Koenig, zet ze de grote hal in vuur en vlam. Opzwepende ritmes en hallucinerende solo’s. Een schot in de roos.

Evenals het Bundesjazzorchester. Een Duitse Big Band bestaande uit veel jong talent. Ze besteden met werken als ‘Ich bin von Kopf bis Fuss auf Liebe eingestellt’ (Holländer), ‘While My Lady Sleeps’ (Kaper) en ‘Irgendwo auf der Welt’ (Heymann) uitgebreid aandacht aan het thema van de culturele kaalslag die plaatsvond tijdens de Nazi-periode. Een spetterend optreden met prachtige solo’s, uitstekend samenspel en alles onder leiding van Niels Klein.

Vijay Iyer & Wadada Leo Smith © Kurt Rade

De hoofdact op de slotdag bestaat uit een Amerikaans duo bestaande uit pianist Vijay Iyer en de inmiddels 83-jarige trompettist Wadada Leo Smith. Hier gelden de regels van de stilte en het ongezegde. Iyer gebruikt elektronica, Fender Rhodes en vleugel om telkens weer een prachtige nieuwe weg te banen voor de beheerste, maar o zo inventieve, Smith. 
 

Willi Kellers The Circle © Dennis Hoeren

Het festival eert de helden uit de rijke Duitse Jazzgeschiedenis, waaronder slagwerker Willi Kellers die met zijn formatie The Circle optreedt. Een oorverdovende set met knetterende solo’s vol dissonanten van saxofonist Hans-Peter Hiby en pianiste Rieko Okuda.

Voor wie dit teveel wordt kan snel naar een ander podium, waar dan net het kwartet staat geprogrammeerd met de onuitspreekbare naam UNGPRBT! Vier oudgedienden spelen er in de stijl van Weather Report de sterren van de hemel.

UNGPRBT © Dennis Hoeren

En op een ander moment staan er het Moerser Jazz Quartet met zangeres Maya Kehren en Flo’s Flow feat. bYeEbYEsOLEIL, een kleurrijk kwintet rondom de vocaliste en trompettist Florian Esch dat standards in een eigentijds jasje verpakt en dansbaar over de bühne brengt.

En ook de punk is aanwezig met Butterwegge. Het zestal (elk met een flesje Königbier in de hand) brengt de aanwezigen op het tot festivalterrein omgebouwde parkeerplaats aan het dansen met nummers als ‘Pommes und Bier’.  

Nduduzo Makhathini © Dennis Hoeren

Niet ongenoemd mag blijven (en geheel in contrast met bovenstaande) het op de slotavond geprogrammeerde concert van het Zuid-Afrikaanse duo pianist Nduduzo Makhathini & vocaliste Omagugu.  Ze brengen een combinatie van fijne jazz en het warme, lang onderdrukte geluid van de Zulu.

Het slechte weer speelt een bepalende rol op drie van de vier dagen van het festival. Er gaat op de derde dag vanwege de wind geen instrument met een hoogwerker de lucht in en de metershoge opblaaspop Kasper wordt na een dappere poging verregend backstage gedragen.

Molass Treckerbühne © André Symann

De grote belofte uit 2021 (2e plaats Germany’s Future Sounds), het veelzijdige Duitse kwartet Molass, ziet het publiek naar de grote hal vertrekken. Saxofoniste Barbara Ivlev wrijft veelvuldig haar handen als ze met het Israëlische kwartet Sax For Peace op het trekkerpodium staat. Evengoed laten de musici zich niet van het podium blazen.

Dat geldt ook voor het Engelse Led Bib. Een kwartet dat tot het einde van het vorige decennium bestond uit een saxofonist, drummer, bassist en toetsenist. Nu staan ze “onder de bomen” met een tweede saxofonist. Ze presenteren opeenvolgende soundscapes bestaande uit echoënde saxofoonlijnen en het is de vraag of het kwartet met toetsen eveneens dit festival zou hebben bereikt.

Holy Scum © Nils Brinkmeier

Eveneens uit Engeland en de VS is het uit twee baritongitaristen, een bassist en een drummer bestaande Holy Scum. Hier draait het niet om de melodie, maar om het ritme. Een knap staaltje heavy metal waar menig bezoeker het van op de heupen krijgt. Er wordt namelijk flink gedanst op de eerste rij voor het podium.

Massaker © Zalesskaya

En het zelfde genre staat even later geprogrammeerd in de vorm van het Duitse trio Aeon Temple. Op de slotdag heeft de Duitse gitarist Casper Brötzmann de eer om het festival met zijn heavy trio Massaker in de Halle af te sluiten. De dagen ervoor heeft hij het publiek (en de plaats Moers) vanuit de lucht al verschillende voorproefjes gegeven van zijn helse soundscapes.

Een van de juweeltjes van het festival is het optreden van de Nieuw-Zeelandse saxofonist Hayden Chrisholm’s Kinetic Chain. Met een droomkwartet, bestaande uit pianist Achim Kaufman, bassist Petter Eldh en slagwerker Jonas Burgwinkel staat hij in een afgeladen Halle. Daar brengen Chrisholm en Kaufman het publiek, dat tot rondom het podium op de grond zit of ligt, in vervoering met een harmonieuze, meditatieve proeve van bekwaamheid. De saxofoon en de vleugel, een bescheiden stukje techniek en de uitstekend op elkaar ingespeelde Eldh en Burgwinkel geven aan elke maat een gouden randje.

Hayden Chrisholms Kinetic Chain © Kurt Rade

Een dag later staat Hayden Chrisholm er alleen voor op de knusse zolderverdieping  van het kunstcentrum Peschkenhaus. Op het podium, dat hij aanvankelijk separaat deelt met de Chinese saxofonist Jun-Y Ciao, draagt hij een vijftal stukken op aan zijn een dag eerder overleden vriend, de Kroatische pianist Matija Dedić. Hij maakt daarvoor, naast saxofoon en stem, gebruik van Nieuw-Zeelandse instrumenten Shruti Box, Putorino en de Koauau. Als de laatste noten van ‘Danny Boy’ hebben geklonken wordt er menig traantje weggeveegd.

Naast muziek is er tijdens het festival ook volop ruimte voor gesprekken over actuele thema’s, zoals het gesprek over Gaza en Israël en een gesprek met de Rwandese Natacha Miziguruka over de thema’s verbinding en stilte.  In boekhandel Barbara vertelt de in het Rwandese buurland Congo geboren poëet, zangeres, actrice en nog veel meer, aan Jan Paersch, journalist uit Hamburg, in een interview over haar terugkeer naar het land van haar ouders en de dat wat voor haar werkelijk van waarde is. Spreken is zilver, zwijgen is goud heeft ze van haar landgenoten geleerd. Ze schrijft omdat de lezer op eigen wijze tot zich kan nemen en wanneer hij of zij dat wil. Op het podium kan ze zich eveneens uiten en haar woede kanaliseren, zoals ze een dag eerder overtuigend bewijst tijdens een wervelende performance met haar landgenoten, de dansers Bobo Elvis en Manzi Mbaya en DJ Binghi.

Festivaldorf © Zalesskaya

Na alle hierboven opgesomde hoogtepunten, kan men niet anders dan constateren dat het 54e Moersfestival een groot succes is. Dit wordt (uiteraard) in de persconferentie bevestigd. Artistiek directeur Tim Isfort laat het journaille weten dat het festival 250 musici uit 20 landen telde en dat er dit jaar 2000 kaarten zijn verkocht. Dit aantal was in 2024 met 1250 verkochte kaarten aanzienlijk lager. Ook dit jaar besteedde Isfort weer regelmatig aandacht voor de kaalslag in de culturele sector. Op de zogenaamde Boulevard of Silence, had hij vijf zwarte zuilen geplaatst met de namen van de afgelopen jaren gesloten jazzclubs en opgeheven festivals. Dagelijks liet hij de vrienden van Moers geld inzamelen voor het voortbestaan van het festival “om te voorkomen dat wij volgend jaar ook op zo’n zuil staan” en zo worden er in korte tijd duizenden euro’s opgehaald.

De sector verkeert in zwaar weer en het is aan festivals als Moers om te bewijzen dat er anno 2025 nog steeds zeer veel mogelijk is. Als de overheid niet wil betalen, dan zal het publiek het moeten doen. En dat zal het publiek doen zolang er onvermoeibare mensen als Isfort rondlopen die een grenzeloos evenement neer kunnen zetten waar we ieder jaar smachtend naar kunnen uitkijken.

Tekst © Robin Arends  -  foto’s © moers festival