Between a Smile and a Tear TOOTS

Flagey Brussel, 12-13.09.2025

Toots Thielemans, die in 2016 overleed, heeft een onuitwisbare stempel gedrukt op de internationale jazz. Het was dan ook niet meer dan normaal dat een instelling als Flagey deze uitzonderlijke jazzmuzikant, die België wereldwijd op de kaart heeft gezet, met veel pracht en praal eerde.

Op 12 en 13 september 2025 kwamen honderd muzikanten in Brussel samen voor twee uitzonderlijke avonden (die naar verwachting zullen uitmonden in een album).

Kenny Werner, een goede vriend van Toots, vroeg zich onlangs af hoe de muziek van de Belgische mondharmonicaspeler vandaag, tien jaar na zijn overlijden, zou klinken. Hij kwam dan op het idee om twee avonden op rij – en na meer dan een week intensief repeteren – in Flagey het Brussels Jazz Orchestra en het Brussels Philharmonic onder leiding van de Japanse dirigent Miho Hazama, zanger Pedro Sá Moraes en mondharmonicaspeler Grégoire Maret bijeen te brengen om de nagedachtenis aan Toots te herdenken, "tussen een glimlach en een traan".

De Amerikaanse pianist herschreef de favoriete thema's en eigen composities van Toots om meer dan twee uur muziek te brengen, gespeeld door bijna honderd muzikanten. Een kolossaal werk waarvoor hij gelukkig kon rekenen op de hulp van Frank Vaganée (artistiek directeur van het BJO).

Op zaterdagavond 13 september werd er dan ook groots uitgepakt. Live-uitzending op Musiq3 en Klara, video-opname voor Pickx en tweetalige presentatie door Michaël Robberechts & Patrick Bivort. Toots is internationaal Belgisch!

Studio 4 zit vol, het orkest stemt af en onder luid applaus klinkt de muziek als die van een Hollywoodfilm. Logisch, want het is “The Days of Wine and Roses” (van Henri Mancini), dat Toots samen met Bill Evans heeft opgenomen op het geweldige album “Affinity”. De emotie komt meteen naar boven wanneer enkele citaten uit “Midnight Cowboy” te horen zijn.

Grégoire Maret heeft het voorrecht, maar ook de druk (die hij rustig lijkt te kunnen dragen), om Toots te vervangen (die vanuit de hemel liefdevol over hem waakt). Met veel elegantie, respect en evenveel inspiratie ontwikkelt de Zwitserse harmonicaspeler op prachtige wijze “The Dolphin”, het beroemde thema geschreven door Luiz Eça en dat Toots meer dan eens heeft verheerlijkt.

Het concert wordt ook opgeluisterd door enkele geluidsfragmenten van anekdotes van het Ketje uit Brussel, die met zijn onnavolgbare accent en zijn charmante intonatie vertelt over zijn ontmoetingen met Quincy Jones, Ray Charles en Stéphane Grappelli, die Toots overigens zou hebben voorgesteld om zijn “Bluette” om te dopen tot “Bluesette”.

“Bluesette”, dat het ensemble met verve en emotie vertolkt tussen een prachtig ‘Footprints’ (van Wayne Shorter) en een al even formidabel “All Blues” (van Miles Davis). Het groovet en swingt dat je er je vingers bij aflikt.

De balans tussen het filharmonisch orkest en de big band is perfect. Iedereen deelt of wisselt van rol. Kenny Werner neemt ook de ruimte om enkele solo's te improviseren of om over te schakelen naar de kwartetformule met Bart De Nolf op contrabas, de uitstekende Toni Vitacolonna op drums en natuurlijk de alomtegenwoordige Grégoire Maret. Dan wordt “Old Friend” gecombineerd met “Ne me quitte pas”. En we krijgen kippenvel.

In deze unieke, tijdloze momenten bestaat niets anders meer. Alle haat in de wereld, conflicten, politieke kleinzieligheid en alle idiote vormen van racisme worden weggevaagd door een verbindende boodschap van vrede. Dat is cultuur! Sommigen moeten dat eindelijk eens begrijpen! Zouden we niet meer Toots nodig hebben in deze wereld?

De honderd muzikanten spelen vervolgens een vrolijk en daverend “Sesame Street”, waarna ze de Braziliaanse zanger Pedro Sá Moraes uitnodigen om “Between a Smile and a Tear” te zingen, geschreven door Ivan Lins en gedeeltelijk gebaseerd op het iconische “Corcovado” van Carlos Jobim. De stem van Moraes doet denken aan die van Milton Nascimento en past perfect bij het geheel. De zon schijnt op heel Flagey en de ogen van het publiek blijven niet droog.

Het geluk, het plezier en de liefde zijn voelbaar. Het applaus barst los en een staande ovatie dwingt het hele orkest om drie of vier keer terug te komen voor een “toegift”. We krijgen dan ‘Smile’ (van Charlie Chaplin) te horen, het onvermijdelijke “What a Wonderful World” en een sublieme versie van “Body and Soul”...

Het had de hele nacht kunnen doorgaan, maar we waren al ver over de geplande tijd heen. We hebben de tijd niet zien voorbijgaan. Wat is tijd trouwens met Toots... behalve eeuwigheid?

© Jacques Prouvost (vrije vertaling : Jos Demol)  -  foto’s © Robin Todde
In samenwerking met JazzMania